Reflectiewijzer Mondelinge taalvaardigheid

Verder met mondelinge taalvaardigheid op school

Op deze pagina vindt u per aspect (verwijzingen naar) aanvullende informatie, inspirerende artikelen en voorbeeldlessen.

1. Mondelinge taalonderwijs op onze school

   1. Kerndoelen

      In Nederland kennen we de kerndoelen. Deze geven aan wat het onderwijsaanbod op verschillende domeinen binnen het primair onderwijs moet zijn. De kerndoelen zeggen niets over wat leerlingen aan het eind van de basisschool zouden moeten beheersen. Daarom heeft de overheid in 2010 referentieniveaus opgesteld voor het taal- en rekenonderwijs. In het Besluit Referentieniveaus (17 juni 2010) staat beschreven wat leerlingen op het gebied van taal en rekenen moeten kennen en kunnen.

   2. Leerlijn

      Een leerlijn is een uitwerking van de algemene kerndoelen of van de referentieniveaus naar concrete doelen. Een leerlijn beschrijft in hoofdlijnen de ontwikkeling en de leerprocessen die kinderen doorlopen. Tussendoelen zijn momenten in de leerlijn. Dit is geen vaste volgorde van doelen en onderwijsactiviteiten; kinderen kunnen in een verschillend tempo, diverse leerroutes volgen om bij het zelfde tussendoel uit te komen. Met de leerlijnen en tussendoelen kunnen leerkrachten de ontwikkeling van een kind beter volgen (Prenger & Damhuis, 2016).

      Op de website www.tule.slo.nl zijn de kerndoelen verder uitgewerkt in leerlijnen en tussendoelen.

      De referentieniveaus voor mondelinge taalvaardigheid zijn uitgewerkt in het boek Leerstoflijnen mondelinge taalvaardigheid van de SLO.

      Op de website www.leerlijnentaal.nl is een praktische vertaalslag van het referentiekader naar leerlijnen en tussendoelen te vinden.

   3. Voorbeeld referentieniveau 1F Gesprekken

      Bekijk een voorbeeld dat illustreert wat er onder referentieniveau 1F bij het domein Gesprekken wordt verstaan.

2. Leerstofaanbod

   1. Uitwerking van het referentiekader

      Download het boek ‘Leerstoflijnen mondelinge taalvaardigheid beschreven: Uitwerking van het referentiekader Nederlandse taal voor het onderwijs in mondelinge taalvaardigheid op de basisschool’ van SLO.

   2. Voorbeeldlessen spreken en gesprekken

      Bekijk de voorbeeldlessen voor spreken en gesprekken op niveau 1F/2F, ontwikkeld door SLO naar aanleiding van de instrumenten in het peilingsonderzoek Mondelinge taalvaardigheid einde basisonderwijs.  

3. Tijd voor mondelinge taalvaardigheid

   1. Integreren taal en zaakvakken

      Artikelen over het integreren van taal met de zaakvakken:

      Zaakvakken en taal. Twee vliegen in een klap! JSW, 10, 6-9.
      Elsäcker, W. van, & Droop, M. (2011).

      Doen, denken en dialoog. Maak W&T compleet met taaldenkgesprekken. MeerTaal, 3, 2, Special TechYourFuture, Taal en Wetenschap en Technologie, 4-5.
      Damhuis, R. (2016).

4. Didactische competenties van de leerkrachten

   1. Stimuleren van mondelinge taalvaardigheid

      Relevante artikelen:

      Het stimuleren van mondelinge taalvaardigheid op de basisschool: tien aanbevelingen voor effectief onderwijs.
      Beter Begeleiden Digitaal, september 2012.
      Gijsel, M. (2012).

      Opbrengstgericht aan de slag met mondelinge taalvaardigheid.
      JSW, 96, 4, 42-46.
      Gijsel, M. & Druenen, M., van. (2011) 

      Diverse artikelen in de HJK-special ‘Goede gesprekken met jonge kinderen'

   2. Uitdagen laagtaalvaardige kinderen tot communicatie

      Op deze website van de Marnix academie staan handvatten om laagtaalvaardige kinderen uit te dagen tot communicatie.

5. Zicht op ontwikkeling

   1. Beschikbare toetsen voor mondelinge taalvaardigheid

      Een overzicht van beschikbare toetsen voor mondelinge taalvaardigheid
      (Uit: Gijsel, M. van, & Druenen, M., van (2013). Opbrengstgericht werken aan mondelinge taalvaardigheid. Nijmegen: Expertisecentrum Nederlands).

   2. Rubrics maken de ontwikkeling van de leerlingen zichtbaar

      Ook rubrics kunnen ingezet worden om de mondelinge taalontwikkeling van kinderen te volgen. Rubrics richten zich op de processen die naar het eindproduct leiden. Ze maken de ontwikkeling van de leerling duidelijk zichtbaar. Bekijk een voorbeeld van een rubric over ‘presenteren’ (SLO, uit: www.talentstimuleren.nl). Rubrics zijn ook zelf te maken. Een stappenplan hiervoor is te vinden op de website van Leerling2020.

   3. Observeren en volgen van mondelinge en schriftelijke taalvaardigheden

      In het artikel ‘Observeren en volgen van mondelinge en schriftelijke taalvaardigheden’ (Linthorst, Pulles en Faasse, 2013) wordt een observatie-instrument voor spreken besproken.

      Bekijk ook de handleiding en observatie-instrumenten, ontwikkeld door NHL Stenden.