Toezicht op burgerschapsonderwijs

Integraal onderdeel van het inspectietoezicht

Scholen en instellingen dienen op een doelgerichte, samenhangende en herkenbare manier bij hun leerlingen en studenten kennis over de basiswaarden van de democratisch rechtsstaat te bevorderen en hen de sociale en maatschappelijke competenties te laten ontwikkelen die nodig zijn voor het samenleven in een democratische rechtsstaat. De wet vraagt ook dat de basiswaarden op school zichtbaar zijn, dat leerlingen daarmee kunnen oefenen en dat de school een omgeving biedt waarin iedereen zich geaccepteerd en veilig voelt. De inspectie beoordeelt of scholen en instellingen aan deze wettelijke eisen voldoen en of het bestuur haar zorgplicht invult. Deze beoordeling is integraal onderdeel van het inspectietoezicht.

Onderzoekskader met kwaliteitsstandaarden

De manier waarop de inspectie toeziet op het realiseren van de burgerschapsopdracht door besturen, scholen en instellingen is vastgelegd met kwaliteitsstandaarden in het onderzoekskader voor basisonderwijs, voortgezet onderwijs en speciaal onderwijs.

Toezicht op burgerschap per 1 augustus 2022

Met ingang van 1 augustus 2021 zijn de wettelijke eisen voor bevordering van burgerschap en sociale cohesie in het basis-, voortgezet en speciaal onderwijs herzien. Op grond daarvan zijn ook de kwaliteitsstandaarden uit het inspectietoezicht die over burgerschap gaan conform die nieuwe wettelijke eisen herzien. Zoals gebruikelijk houdt de inspectie in het toezicht rekening met de tijd die scholen in redelijkheid nodig hebben voor implementatie van de nieuwe wettelijke eisen. Dat betekende dat het toezicht in schooljaar 2021-2022 terughoudend werd ingevuld.

Met ingang van 1 augustus 2022 is dat niet langer het geval, en wordt van scholen verwacht dat de wettelijke burgerschapsopdracht invulling krijgt. Dat betekent dat de inspectie toeziet op alle eisen uit de wet, en waar dat nodig is een herstelopdracht zal geven en zo nodig ook verder handhavend zal optreden. De nieuwe wettelijke eisen zijn inmiddels een jaar van toepassing, zodat van scholen mag worden gevraagd dat hieraan invulling is gegeven. Daarbij is het goed te bedenken dat de burgerschapsopdracht niet nieuw is: de opdracht tot bevordering van burgerschap is al sinds 2006 van toepassing, zodat in redelijkheid van scholen mag worden verwacht dat de vernieuwde opdracht wordt gerealiseerd of dat scholen daarmee tenminste ver gevorderd zijn.

Op het voorgaande bestaat één uitzondering. Omdat het realiseren van de opdracht om de resultaten te monitoren voor veel scholen (nog) niet op alle punten mogelijk zal zijn, treedt de inspectie hier ook in schooljaar 2022-2023 nog overwegend stimulerend op. Dit heeft te maken met de nog beperkte traditie van monitoren van resultaten van burgerschapsonderwijs die in het veld bestaat, en de beperkte beschikbaarheid van instrumenten die scholen daarvoor kunnen gebruiken. Dit is een tijdelijke situatie, die naar verwachting tot 1 augustus 2023 van toepassing is. Meer informatie hierover kunt u medio 2023 op deze website vinden.