Gevolgen van de coronacrisis voor leerlingen in het voortgezet onderwijs

Cognitieve achterstanden van leerlingen

Uit de enquête die we onder leerlingen in het voortgezet onderwijs hebben uitgezet, blijkt dat zij tijdens de coronacrisis lagere cijfers haalden en het moeilijker vonden om nieuwe dingen te leren. Bijna de helft van de leerlingen maakte zich zorgen over de opgelopen achterstanden. Een kwart van de leerlingen maakte zich zorgen over de mogelijkheid om deze achterstanden in te halen. Hierbij maakten leerlingen in de bovenbouw zich significant meer zorgen dan leerlingen in de onderbouw. Het afronden van het centrale examen en de onzekerheid hierover kan de oorzaak hiervoor zijn.

Docenten maken zich zorgen over de achterstanden van leerlingen

Docenten van de bevraagde scholen vertelden ons dat zij zich zorgen maakten over de achterstanden die leerlingen hebben opgelopen door de coronacrisis. De docenten maakten zich matig tot ernstig zorgen over achterstanden op vakniveau. Daarnaast maakten docenten zich ernstige zorgen over de basisvaardigheden taal- en leesachterstanden die leerlingen hebben opgelopen. Bij een bevraging van schoolleiders en besturen blijkt onder hen een vergelijkbaar beeld te bestaan.

Klein deel van de scholen heeft achterstand ingehaald

Een klein deel van de scholen (17,4%) gaf aan dat de achterstanden sinds de start van de coronacrisis weer zijn ingelopen. Er is ook een kleine groep leerlingen (5-15%) die zich beter kon ontwikkelen gedurende de coronacrisis, bijvoorbeeld omdat ze minder werden afgeleid dan in de klas of goed zelfstandig konden werken.

Scholen brachten achterstanden in beeld door reguliere toetsen en gesprekken

Scholen brachten deze achterstanden tijdens de coronaperiode met name in beeld door middel van de eigen reguliere toetsen (zelfgemaakt en/of methodegebonden) en gesprekken met leerlingen. Er is in mindere mate gebruikgemaakt van genormeerde toetsen die een systematisch en objectief beeld van geven van de ontwikkeling van leerlingen op het gebied van de basisvaardigheden taal en rekenen.

Zorgen over voorbereiding eindexamens

Afgelopen schooljaar was er veel onzekerheid rond het centrale examen. In het voorgaande schooljaar (2019/2020) kon het centrale examen niet doorgaan vanwege de coronacrisis. Halverwege het schooljaar 2020/2021 werd duidelijk dat het centrale examen wel zou doorgang. Uit de leerlingenquête blijkt dat leerlingen zich zorgen maakten over hoe goed ze voorbereid waren op de eindexamens.

Kleine groep leerlingen kiest andere vervolgopleiding door coronacrisis

Daarnaast gaven leerlingen in het examenjaar (14%) aan dat ze door de coronacrisis verwachten een ander keuze zullen maken in het niveau en type van vervolgopleiding. Het gaat dan vooral om een opleiding op een lager niveau een andere sector. Havo-vwo- en gymnasiumleerlingen maakten vaker een andere keuze voor wat betreft het niveau van hun vervolgopleiding. Vervolgonderzoek zou hierbij meer inzicht kunnen bieden in de verdere schoolloopbaan van leerlingen.  

Overgaan binnen het voortgezet onderwijs

Onder leerlingen uit het voortgezet onderwijs leeft sinds de coronacrisis meer bezorgdheid over de overgang naar de volgende klas. Iets meer dan een derde van de leerlingen dacht minder kans te hebben om over te gaan naar een volgend leerjaar. Daarnaast vreesde ongeveer de helft van de leerlingen door de coronacrisis minder kans te hebben om over te gaan naar een hoger niveau. Vooral havoleerlingen dachten tijdens het onderzoek ook vaker dat zij minder kans hadden om op te stromen naar een hoger niveau. Of dit daadwerkelijk heeft geleid tot minder kansen was tijdens het onderzoek nog onduidelijk. De resultaten van vorig schooljaar moeten hier inzicht in geven.

Verminderde motivatie, welbevinden en sociaal-emotionele ontwikkeling

Besturen, schoolleiders en docenten maakten zich, nog meer dan over leerachterstanden, eveneens zorgen over de sociaal-emotionele ontwikkeling, het welbevinden en de motivatie van leerlingen in het voortgezet onderwijs tijdens de coronacrisis.

Veel leerlingen gaven aan dat zij minder gemotiveerd zijn om hun best te doen op school (63% is het niet (helemaal) mee eens), minder zin kregen om huiswerk te maken (74%) en minder zin hadden om te leren (75%). Ook schoolbesturen, schoolleiders en docenten delen die mening. Ze merkten dat leerlingen minder gemotiveerd zijn doordat er minder fysiek contact is. Leerlingen gaven aan het contact met leeftijdsgenoten en ‘leuke’ facultatieve momenten te missen.

Minder aandacht voor de sociaal-emotionele ontwikkeling tijdens de lessen

Uit de leerlingenenquête blijkt dat er tijdens de lessen minder aandacht was voor de sociaal-emotionele ontwikkeling van leerlingen dan voor de coronacrisis. Het gaat bijvoorbeeld om het leren omgaan met elkaar, het geven van een eigen mening of het toepassen van waarden en normen binnen de samenleving. Docenten en schoolleiding vertelden tijdens het onderzoek dat tijdens de online lessen de aandacht met name ging naar de vakinhoud en in mindere mate naar sociale-emotionele vaardigheden.

Minder aandacht voor studievaardigheden

Tijdens het online onderwijs was het voor scholen moeilijker om op een goede manier aandacht te besteden aan studievaardigheden. Scholen maakten zich daarom zorgen over de ontwikkeling van studievaardigheden bij leerlingen.

Leerlingen ervaren sociale veiligheid hetzelfde

Uit de enquête onder leerlingen en uit de gesprekken met bestuurders, schoolleiders en docenten ontstaat het beeld dat de ervaren sociale veiligheid bij leerlingen in het voortgezet onderwijs niet anders was sinds de coronacrisis.