Webinar Kwaliteit schoolexamens VO

Vragen rond het programma van toetsing en afsluiting (PTA)

1. Wat voor mogelijkheden zijn er voor maatwerk binnen het PTA?

Er zijn verschillende mogelijkheden om maatwerk te bieden binnen het PTA. Indien er sprake is van maatwerk, wordt er voor de kandidaat een persoonlijk PTA opgesteld. Een maatwerk PTA hoeft niet aan de inspectie te worden gestuurd. Het maatwerk PTA moet in het dossier van de leerling worden opgenomen.

De mogelijkheden voor maatwerk moeten worden opgenomen in het examenreglement.

Voorbeelden van maatwerk zijn:

• versneld examen
• vak op een hoger niveau
• een extra vak (eventueel op een lager niveau)

Een overzicht van de mogelijkheden rondom maatwerk is te vinden op de site van de de VO-raad.

Gespreid examen is een vorm van maatwerk die vastgelegd is in artikel 3.56, Uitvoeringsbesluit WVO 2020. Wanneer een kandidaat in het laatste leerjaar langdurig ziek is of door een van de wil van de kandidaat bijzondere onafhankelijke omstandigheid niet in staat is geweest het onderwijs in alle betrokken eindexamenvakken in het laatste leerjaar te volgen, kan het bevoegd gezag een gespreid examen toestaan. Hiervoor moet het bevoegd gezag de inspectie ‘gehoord’ hebben. De procedure is te vinden op de pagina Meldingen gespreid examen. Het besluit wordt genomen door het bevoegd gezag.

2. Welke eisen zijn er aan de inhoud van het PTA?

De volgende eisen worden aan de inhoud van het PTA gesteld:

• welke examenstof van het examenprogramma in het schoolexamen wordt getoetst. Daarbij moet duidelijk zijn welke examenstof verplicht is om te toetsen in het schoolexamen en welke examenstof verplicht is voor het centraal examen, maar in het schoolexamen ook wordt getoetst
• welke stof in het schoolexamen wordt getoetst waarvan het bevoegd gezag heeft bepaald dat dit op basis van de visie en de eigen inzichten van de school belangrijk is. Met andere woorden welke stof vanuit schooleigen keuzes en anders dan in het examenprogramma in het schoolexamen worden getoetst
• de inhoud van de toetsen die onderdeel uitmaken van het schoolexamen
• de tijdvakken waarbinnen en de manier waarop de toetsen en herkansingen van het schoolexamen plaatsvinden
• de regels voor het tot stand komen van het cijfer of de beoordeling voor het schoolexamen.
   

Deze zijn terug te vinden in artikel 2.60a, WVO 2020.

Een praktische handreiking is te vinden op de site van SLO.

3. Hoe moet een PTA tussentijds worden aangepast?

In principe mogen PTA’s niet gewijzigd worden na 1 oktober. Dit kan wel in het geval dat door bijzondere omstandigheden het uitvoeren van het PTA niet meer mogelijk is, of als er iets vergeten is in het PTA of als er iets niet klopt. Een voorbeeld is een verkeerd aangegeven periode of een incomplete beschrijving van de inhoud van een toets. In dat geval kan het bevoegd gezag een voorstel doen voor een wijziging om het probleem op te lossen. Hier moet een goede onderbouwing voor zijn en de examencommissie dient hier advies over te geven. Hierna wordt opnieuw de procedure gevolgd om het gewijzigde PTA vast te stellen en moet dus instemming van de volledige medezeggenschapsraad (MR) hebben. Na vaststelling moet het nieuwe PTA aan de kandidaten gecommuniceerd worden. Enkel het publiceren van het nieuwe PTA op de website is niet voldoende.

Vragen rond de examencommissie

4. Welke eisen bestaan er voor de samenstelling van de examencommissie?

De examencommissie heeft een oneven aantal leden en ten minste drie leden. Leden van het bevoegd gezag, de directeur van de school, leden van de medezeggenschapsraad of de gemeenschappelijke medezeggenschapsraad en leerlingen van de school of hun wettelijk vertegenwoordigers kunnen niet benoemd worden tot lid van de examencommissie. Dit is terug te vinden in artikel 2.60d, WVO 2020.

Om de kwaliteit van de examinering op de juiste manier te kunnen borgen moet de examencommissie deskundig zijn. De leden moeten ook beschikken over voldoende tijd voor hun taak en over een steviger mandaat richting het team en de vaksecties. Dit vraagt om facilitering en ondersteuning hiervan door besturen en scholen. Om de kwaliteitsborging te versterken is de scheiding tussen uitvoering van het examenproces en de bewaking van dit proces (de kwaliteitszorg) van belang. Het is daarom raadzaam de examensecretaris geen deel te laten uitmaken van de examencommissie.

5. Wat zijn de verantwoordelijkheden van een examencommissie?

De examencommissie moet de kwaliteit van de schoolexaminering borgen. Dit houdt in dat de examencommissie de werkprocessen, die onderliggend zijn aan het verloop van de schoolexaminering, moet onderzoeken en zo nodig aanbevelingen aan de schoolleiding en het bestuur moet doen om een zorgvuldig verloop te garanderen. Deze taak is verankerd in de WVO 2020. Andere wettelijke taken van de examencommissie zijn: het opstellen van een voorstel voor het examenreglement en het PTA, het borgen van het afsluitend karakter van de schoolexamens en het vaststellen van richtlijnen en aanwijzingen om te komen tot een beoordeling van het schoolexamen. Jaarlijks moet de examencommissie reflecteren op haar werkzaamheden. De jaarlijkse reflectie bestaat uit:

• een verslag van de eigen werkzaamheden
• een evaluatie van de kwaliteit van de schoolexaminering
• een advies aan bevoegd gezag en directeur over noodzakelijke en wenselijke verbeteringen.
   

Het bevoegd gezag kan ook nog andere taken geven aan de commissie, bijvoorbeeld adviseren bij onregelmatigheden of bij het opstellen van een toetsvisie. De examencommissie mag nooit een maatregel nemen bij een onregelmatigheid school- en/of centraal examen.

6. Hoe kan een examencommissie de kwaliteit van de schoolexaminering borgen?

Om de kwaliteit van de schoolexaminering te kunnen borgen, is het belangrijk dat er voldoende deskundigheid is bij de leden van de examencommissie, zoals kennis over wet- en regelgeving. Aspecten van kwaliteit die de examencommissie moet borgen zijn:

• kwaliteit van het PTA
• kwaliteit van de uitvoering van de schoolexaminering
• de mate waarin de wettelijke bepalingen rondom de schoolexaminering zijn nageleefd.

Wettelijk gezien is de examencommissie ook verantwoordelijk voor het borgen van de kwaliteit van de schoolexamens. In de praktijk ligt deze verantwoordelijkheid vaak bij de secties. Aspecten die bij een kwaliteitscheck door de examencommissie vaak bekeken worden zijn:

• dekking van de eindtermen
• niveau
• de vorm, opmaak en lay-out.

Via de VO-raad zijn diverse handreikingen en checklists te vinden die kunnen ondersteunen bij het borgen van de kwaliteit van de schoolexaminering.

Vragen rond de examensecretaris

7. Wat zijn de taken en verantwoordelijkheden van de examensecretaris?

In WVO 2020 zijn de volgende taken van de examensecretaris opgenomen:

• De examensecretaris ondersteunt de directeur bij het organiseren en afnemen van het eindexamen en bij de uitvoering van het examenreglement en het PTA (zie artikel 2.51a, lid 3 a, b en c, WVO 2020).
• De examensecretaris en de directeur tekenen beiden de overzichten en de resultaten van het schoolexamen die worden verstrekt aan de examenkandidaten (zie artikel 3.15, lid 2 Uitvoeringsbesluit WVO 2020).
• De examensecretaris en de directeur stellen de uitslag van het eindexamen vast (zie artikel 2.57, lid 2 WVO 2020 en artikel 3.33, lid 3 Uitvoeringsbesluit WVO 2020).
• De examensecretaris en directeur stellen de uitslag vast van het deel van het eindexamen in het geval van een gespreid examen dat na het eerste jaar van het gespreid examen is gedaan (zie artikel 3.56, lid 4 Uitvoeringsbesluit WVO 2020).
• De examensecretaris en de directeur tekenen de diploma’s en de cijferlijsten (zie artikel 3.40, lid 3 en 3.46, lid 3 Uitvoeringsbesluit WVO 2020).

Verder geldt voor de directeur:

• De directeur stelt een taakomschrijving vast voor de examensecretaris (zie artikel 2.51, lid 4 WVO 2020).

Overige taken zijn, specifiek voor het centraal eindexamen:

• het bestellen van de centrale examens en aangepaste versies
• het in ontvangst nemen van de levering van de centrale examens
• het bevestigen van de ontvangst van examenpakketten
• het aanmelden van kandidaten voor de aangewezen vakken/het derde tijdvak
   

Vragen rond de schoolexamens

8. Welke regels bestaan er rondom het herkansen van schoolexamens?

Inhaal- en herkansingsregels worden door de school vastgelegd in het examenreglement. Dit is opgenomen in de artikel 2.60 WVO 2020.

In het geval van een geldige reden voor afwezigheid moet er altijd de mogelijkheid geboden worden om het schoolexamen in te halen. Dit mag niet ten koste gaan van een herkansing.

Op het vmbo geldt voor het vak maatschappijleer dat de examenkandidaat die eindexamen vmbo aflegt het schoolexamen maatschappijleer behorend tot het gemeenschappelijk deel van de leerwegen opnieuw kan afleggen, indien hij of zij voor dat vak een eindcijfer heeft behaald lager dan 6 (artikel 3.16.1 Uitvoeringsbesluit WVO 2020).

Het bevoegd gezag van een school voor mavo of vbo kan bepalen dat een examenkandidaat voor een of meer andere vakken dan maatschappijleer het schoolexamen waarin geen centraal examen wordt afgenomen, opnieuw kan afleggen (artikel 3.16.2 Uitvoeringsbesluit WVO 2020). Dit betreft in beide gevallen een herexamen.

9. Wat zijn voorbeelden van visie op toetsing?

Inspiratie voor het ontwikkelen van een visie op toetsing zijn onder andere te vinden op de site van de VO-raad, waar verschillende praktijkvoorbeelden te vinden zijn.

Vragen rond de wetgeving, taken en verantwoordelijkheden

10. Welke taken kunnen eventueel worden gemandateerd of gedelegeerd?

Bij zowel mandateren als delegeren wordt de bevoegdheid om uit naam van iemand anders te handelen overgedragen. Bij delegeren wordt hierbij ook de verantwoordelijkheid overgedragen, bij mandateren is dat niet zo. In het geval van examinering ligt de verantwoordelijkheid bij het bevoegd gezag, oftewel het bestuur. In de praktijk zijn veel taken gemandateerd of gedelegeerd bij de rector of directeur van een school. Veel verantwoordelijkheden zijn in de wet ook toebedeeld aan de rector of directeur. Zo mogen maatregelen bij onregelmatigheden alleen worden opgelegd door de rector/directeur en kan dit niet worden gemandateerd. Hierbij speelt de examencommissie of examensecretaris eventueel een adviserende rol. In het Uitvoeringsbesluit WVO 2020 is terug te vinden welke verantwoordelijkheden de rector of directeur heeft.

11. Bij wie ligt de verantwoordelijkheid rondom onvoorziene omstandigheden tijdens afname van examens?

Tijdens het centraal eindexamen dient in het geval van onvoorziene omstandigheden waardoor een examen niet naar behoren plaats heeft kunnen vinden, dit gemeld te worden bij de inspectie. Indien dit buiten de wil om van de kandidaat heeft plaatsgevonden, bijvoorbeeld een computerstoring, wordt er contact opgenomen met het Examenloket zodat de melding op de juiste manier bij de inspectie terecht komt. Indien de kandidaat zelf schuld heeft aan de onregelmatigheid, zoals bij spieken, neemt de directeur zelf een maatregel en wordt de onregelmatigheid via het Internet Schooldossier (ISD) gemeld aan de inspectie. Raadpleeg bij twijfel altijd de inspectie via het Examenloket.

Tijdens schoolexamens ligt de verantwoordelijkheid voor het nemen van maatregelen bij de school zelf. De mogelijke maatregelen zijn opgenomen in het Uitvoeringsbesluit WVO 2020, artikel 3.58:

De maatregelen, bedoeld in artikel 2.61, eerste lid, van de wet, die de rector of directeur jegens een examenkandidaat kan nemen voor zowel centraal examens als schoolexamens zijn:

1. het toekennen van het cijfer 1 voor een toets van het schoolexamen of het centraal examen

2. het ontzeggen van de deelname of de verdere deelname aan een of meer toetsen van het schoolexamen of het centraal examen
3. het ongeldig verklaren van een of meer toetsen van het al afgelegde deel van het schoolexamen of het centraal examen; of
   het bepalen dat het diploma en de cijferlijst alleen kunnen worden uitgereikt na een hernieuwd examen in door de rector of directeur aan te wijzen onderdelen.
    

Wat is de rol van de medezeggenschapsraad rondom schoolexaminering?

De medezeggenschapsraad (MR) van en school is betrokken bij het vaststellen van het PTA en het examenreglement. Dit geldt ook voor wijzigingen in het PTA na 1 oktober en eventuele tussentijdse wijzigingen in het examenreglement.