Themaonderzoeken primair onderwijs

Voor- en vroegschoolse educatie (vve) speelt een belangrijke rol bij het terugdringen van kansenongelijkheid in het onderwijs. Vroeg beginnen is het devies: een achterstand in de voor- en vroegschoolse periode wordt tijdens de schoolloopbaan van een kind bijna nooit meer ingelopen. Tijdig handelen is niet alleen van belang voor de individuele leerling, maar helpt ook het niveau van de basisvaardigheden in Nederland te verbeteren. 

Wat kwam uit eerder onderzoek?

In 2019 deed de Inspectie van het Onderwijs onderzoek naar de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie (vve). Dit onderzoek liet zien dat er al best veel goed ging, maar dat alleen het aanbieden van voor- en vroegschoolse educatie niet voldoende is. Er waren grote kwaliteitsverschillen tussen voor- en vroegscholen. Daarbij spelen verschillende factoren een rol: de educatieve kwaliteit, de ervaring en opleiding, de verbetercultuur in het team en de kwaliteit van het leiderschap. 

Waarom dit themaonderzoek? 

Met het themaonderzoek kwaliteit vroegschoolse educatie geven we opnieuw een beeld van de kwaliteit van de vroegschoolse educatie op stelselniveau. Wat gaat goed en wat kan of moet eventueel beter? De uitkomsten van het onderzoek worden gepubliceerd in een kort rapport rond de zomer van 2024. U vindt het korte rapport op de website en in de nieuwsbrief voor primair onderwijs.

In het primair onderwijs wil de inspectie meer zicht krijgen op de besteding van de onderwijstijd. Hoe besteden leraren de onderwijstijd in en buiten de klas en hoe ervaren zij dit? We onderzoeken dit op ruim 200 scholen. We letten op de taakgerichtheid van leraren tijdens de lessen en kijken naar de tijd die leraren buiten de les besteden aan de (extra) begeleiding van leerlingen in hun klas. In het onderzoek houden we er rekening mee dat leraren ervaren dat de werkdruk de afgelopen jaren is toegenomen en dat het moeilijker is geworden om alle leerlingen in de klas voldoende aandacht te geven. We bevragen de leraren hier ook over.         

Wat doen scholen in het reguliere onderwijs om samen met het (voortgezet) speciaal onderwijs de inclusie van meer leerlingen met extra ondersteuningsbehoeften te realiseren? Om dit in beeld te brengen starten we een onderzoek naar samenwerkingsinitiatieven tussen reguliere scholen in het basis- en voortgezet onderwijs en het (voortgezet) speciaal onderwijs. Bijvoorbeeld in de vorm van de structuurklas, samen-naar-school klas, symbiose en de school-in-school constructie. Ook alle andere mogelijke vormen van samenwerking vallen onder dit onderzoek. 

Korte vragenlijst en interviews

Scholen die meedoen aan het onderzoek krijgen dit schooljaar van ons een korte vragenlijst. De vragenlijst gaat in op de vorm van de samenwerking en de kansen en belemmeringen die scholen zien. Daarnaast willen we graag horen wat de ervaringen zijn van de samenwerkingsinitiatieven. Daarom willen we in schooljaar 2023-2024 bij een deel van de bevraagde scholen ook een paar medewerkers interviewen.

De inspectie heeft in februari en begin maart 2021 bij ruim 200 scholen onderzocht hoe scholen hebben gereageerd op de oproep van minister Slob om kansrijk te adviseren. Als gevolg van de periode van de tweede schoolsluiting ontbraken belangrijke toetsgegevens, of gaven deze toetsgegevens geen goed beeld van de ontwikkeling en mogelijkheden van leerlingen. Hoe zijn scholen hiermee omgegaan?

Lees de eerste resultaten op de pagina over het onderzoek.

Scholen en leraren hebben de ruimte om keuzes te maken in hun aanbod afhankelijk van hun visie, leerlingenpopulatie en context. De Inspectie van het Onderwijs heeft momenteel weinig tot geen zicht op de wijze waarop de keuzes die leraren in hun aanbod maken tot stand komen. Met dit onderzoek naar het curriculumbewustzijn van leraren wordt dat meer inzichtelijk. Wat doen leraren om het aanbod af te stemmen op de landelijke kerndoelen en referentieniveaus, de visie, leerlingenpopulatie en context van de school?

Het onderzoek vindt plaats in de periode mei – juni 2024. We voeren 3 gesprekken op de school: met de directeur, een gesprek met leerkrachten van de onderbouw en een gesprek met leerkrachten van de midden- en bovenbouw. Het onderzoek wordt eind 2024 gepubliceerd. 

Er is een groeiende groep ouders waarbij de individuele behoeften voor hun kinderen niet aansluit bij het (bekostigd) onderwijs. Dit past bij de maatschappelijke ontwikkeling van een groeiende kritische houding ten opzichte van de overheid in het algemeen en -voor dit onderzoek relevant- het onderwijs in het bijzonder. Het door de overheid bekostigde onderwijs lijkt voor een groeiende groep leerlingen en hun ouders niet meer goed aan te sluiten op hun (onderwijs)behoeften. Met dit beschrijvend onderzoek brengen wij in beeld welke beweegredenen initiatiefnemers, ouders en leraren van b3-scholen hebben om een b3-school op te richten dan wel te bezoeken of er les te willen geven. B3-scholen zijn niet door de overheid bekostigde scholen voor basisonderwijs en/of voortgezet onderwijs. 

Het onderzoek wordt in het najaar van 2024 gepubliceerd.

Professionalisering van leraren is essentieel voor goed onderwijs. Bovendien draagt de mogelijkheid tot professionalisering voor veel leraren bij aan het werkplezier. Daarom is het belangrijk dat er gericht wordt geïnvesteerd in bestuurders, schoolleiders en leraren om zo het onderwijs te versterken en personeel te behouden.

Professionaliseringsbeleid wel of niet op orde?

Er is veel kennis over het belang van professionaliseren en de bijbehorende randvoorwaarden. Desondanks worstelen veel scholen om het professionaliseringsbeleid vorm te geven en om hier tijd voor vrij te maken, mede vanwege de hoge werkdruk en het lerarentekort. Tegelijkertijd lukt het sommige scholen wèl om te zorgen voor een stimulerend leerklimaat met voldoende ruimte en waardering voor ontwikkeling. De vraag is hoe kennis uit voorgaand onderzoek toegepast kan worden in de complexiteit van de onderwijspraktijk.

Rapportage

Deze studie brengt voor een aantal scholen in het primair-, voortgezet-, (voortgezet) speciaal onderwijs en mbo in kaart hoe zij hun professionaliseringsbeleid hebben vormgegeven en hoe schoolleiders dit beleid in de praktijk brengen. Een van de uitkomsten van dit onderzoek is een serie artikelen met inspirerende praktijkvoorbeelden. Over het onderzoek wordt eveneens gerapporteerd in De Staat van het Onderwijs 2025.