Nieuwsbrief inspectie: speciaal onderwijs - 11 oktober 2023

In voorgaande nieuwsbrieven kon u al lezen dat wij ons in het toezicht de komende jaren focussen op de ontwikkeling van de basisvaardigheden van leerlingen. Daarbij besteden we ook meer aandacht aan de resultaten die leerlingen behalen op de basisvaardigheden taal en rekenen/wiskunde. In het onderzoekskader 2021 (voortgezet) speciaal onderwijs staat wat wij hierover van scholen verwachten. Namelijk dat minimaal 75% van de leerlingen aan het einde van de schoolperiode de door de school beoogde streefniveaus op de kernvakken taal én rekenen/wiskunde behaalt. Deze streefniveaus moeten passen bij de uitstroombestemmingen van de leerlingen, zoals vastgelegd in het ontwikkelingsperspectief. We vragen scholen voor speciaal onderwijs om de resultaten voor leerlingen met de uitstroombestemming (vervolg)onderwijs (en waar van toepassing ook arbeidsmarkt) te onderbouwen met de resultaten van de doorstroomtoets. De doorstroomtoets wijzigt niet de manier waarop we de onderwijsresultaten in het speciaal onderwijs beoordelen. Voor meer informatie over ons toezicht op onderwijsresultaten kunt u terecht op onze website.

Onderwijsresultaten in het (voortgezet) speciaal onderwijs

Jaarlijks vragen wij alle scholen voor (voortgezet) speciaal onderwijs om de vragenlijst uitstroomgegevens in te vullen. Dit jaar ontvangen besturen en scholen op 30 oktober het verzoek om de uitstroomgegevens over schooljaar 2022-2023 aan te leveren. De vragenlijsten dienen uiterlijk 8 december aangeleverd te worden via het Internet Schooldossier (ISD). 

Het afgelopen jaar introduceerden we een vernieuwde versie van de vragenlijst. Hierdoor kregen we beter zicht op het gegeven onderwijs en de beoogde en behaalde uitstroomniveaus. Ook kunnen we scholen nu beter indelen in vergelijkbare groepen dan we voorheen konden op basis van IQ-gegevens. Daarom besloten we de wijzigingen door te zetten. Op onze website lichten we de vragenlijst verder toe.

Onderwijsresultaten in het (voortgezet) speciaal onderwijs

Vanaf dit schooljaar maken leerlingen uit groep 8 in februari een doorstroomtoets. De volgende leerlingen hoeven geen doorstroomtoets te maken:

• leerlingen die volgens hun ontwikkelingsperspectief uitstromen naar het voortgezet speciaal onderwijs binnen de uitstroomprofielen arbeidsmarkt of dagbesteding;
• leerlingen met een IQ lager dan 75;
• leerlingen die 4 jaar of minder in Nederland zijn en het Nederlands nog niet voldoende beheersen.

Het schoolbestuur van de school kan besluiten dat een leerling geen doorstroomtoets hoeft te maken. Dit doet het bestuur in overleg met de ouders/verzorgers van de leerling. Als de ouders/verzorgers en de leerling dit willen, mag de leerling wel een doorstroomtoets maken.
Op Rijksoverheid.nl leest u meer over de doorstroomtoets.

De inspectie spreekt scholen aan die niet voldoen aan de regels voor de monitor sociale veiligheid. Scholen moeten jaarlijks monitoren of hun leerlingen zich veilig voelen. Voor 1 juli moeten zij deze gegevens bij de inspectie laten aanleveren. Dat gebeurt via de aanbieder van het monitoringsinstrument dat de school gebruikt.

Scholen die de gegevens niet tijdig hebben laten aanleveren, ontvangen van ons een herstelopdracht. Dat wil zeggen dat deze scholen alsnog zo snel mogelijk de gegevens bij ons moeten aanleveren. Ook dat gaat via de aanbieder. Ontvangen we de gegevens dan nog niet? Dan publiceren we de naam van de school op onze website. Dat doen we omdat die informatie niet alleen belangrijk is voor de school en de inspectie, maar ook voor ouders en leerlingen. Ook kunnen we een financiële sanctie opleggen.

Monitor sociale veiligheid: zorg voor toestemming en lever tijdig aan

Scholen, opleidingen of besturen die aan de slag gaan met het onderwijs in basisvaardigheden, hebben een gemeenschappelijke visie nodig. Met duidelijke kaders en richtlijnen: wat doe je wel en wat niet. De betrokkenheid van leraren is hierbij belangrijk. Zij zijn namelijk degenen die het beleid in praktijk moeten brengen. Scholen en opleidingen zouden daarom zoveel mogelijk gebruik moeten maken van de deskundigheid van hun leraren en hierop vertrouwen.

Dit is een van de aanbevelingen uit het onderzoek Sturing op de basisvaardigheden dat we in juni publiceerden. Het onderzoek leverde een aantal praktische aanbevelingen op van en voor besturen, scholen en opleidingen.

Sturing op de basisvaardigheden

Dit najaar doen we onderzoek naar het tekort aan leraren en schoolleiders in het funderend onderwijs. Dit geeft ons een beeld van maatregelen die scholen nemen om tekorten te voorkomen of te verminderen. En van de gevolgen die de tekorten hebben in de praktijk. We koppelen het onderzoek aan de steekproefkwaliteitsonderzoeken. Daarmee kunnen we de relatie onderzoeken tussen onderwijskwaliteit en het tekort aan leraren en schoolleiders. Op onze website leest u meer over de steekproefkwaliteitsonderzoeken. Scholen die zijn geselecteerd voor het onderzoek vragen we om de vragenlijst uiterlijk 1 week voor het onderzoek in te vullen.

De samenwerkingsverbanden passend onderwijs vinden het belangrijk om het geld voor de ondersteuning van leerlingen doelmatig te besteden. Wel is er verbetering nodig in de manier waarop ze daar zicht op houden, erop sturen en zich erover verantwoorden. Dit blijkt uit ons recente onderzoek hiernaar.

In het onderzoek hebben we een theoretisch kader ontwikkeld. Dat is een aanzet om zicht, sturing en verantwoording te verkrijgen op de doelmatige besteding van middelen passend onderwijs. We nodigen de samenwerkingsverbanden uit om het theoretische kader door te ontwikkelen en in het dagelijks werk de aanbevelingen in te zetten. We gaan hierover graag in gesprek tijdens een nog nader te bepalen bijeenkomst met samenwerkingsverbanden. We informeren u hier zo spoedig mogelijk over.

Eind 2022 lukte het scholen om de meeste Oekraïense kinderen onderwijs te geven. Dit kwam door de erg goede samenwerking tussen schoolbesturen, scholen en gemeenten. Samen regelden zij snel tijdelijke locaties, klassen en/of afdelingen van scholen waar Oekraïense kinderen les kregen. Dat niet alle Oekraïense kinderen onderwijs kregen, kwam onder andere doordat 10% van de leerlingen (primair en voortgezet onderwijs samen) niet stond ingeschreven op een school. Het lerarentekort hielp ook niet. Daarnaast verzuimden leerlingen relatief gemakkelijk. Waarschijnlijk door hun onduidelijke toekomst. Dit bleek uit onderzoek van de inspectie in de periode oktober 2022 tot februari 2023. Later in het schooljaar ontstonden er wachtlijsten voor Oekraïense leerlingen.

In eerste helft schooljaar kregen veel Oekraïense kinderen onderwijs

De Inspectie Justitie en Veiligheid, de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd, de Nederlandse Arbeidsinspectie en de Inspectie van het Onderwijs beëindigen na 2 jaar hun intensieve toezicht op de justitiële jeugdinrichtingen (JJI’s). Aan deze inrichtingen zijn scholen verbonden voor voortgezet speciaal onderwijs. Volgens de inspecties is de afgelopen tijd veel ondernomen om de personele bezetting (groepsleiding) binnen de instellingen op peil te brengen. Het is nu in de eerste plaats aan Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) om te volgen hoe verdere maatregelen in de praktijk uitpakken. De inspecties houden de vinger aan de pols als het gaat om blijvende knelpunten als personele bezetting, arbeidsomstandigheden, het pedagogisch klimaat, onderwijs en de behandeling van jongeren.

Inspecties beëindigen intensief toezicht Justitiële Jeugdinrichtingen

Uit een recente interne evaluatie blijkt dat we voor de grootste besturen voortaan een lagere signaleringswaarde voor liquiditeit kunnen hanteren dan voorheen. De liquiditeit is een belangrijke graadmeter voor de financiële gezondheid van een onderwijsbestuur. Die liquiditeit wordt berekend, heel eenvoudig gezegd, door het geld dat een bestuur op de bank heeft of nog verwacht te krijgen, te delen door de schulden die het bestuur op korte termijn moet aflossen. Wordt dit getal te laag? Dan bestaat het risico dat het bestuur zijn rekeningen in de nabije toekomst niet kan betalen. Bij besturen die meer dan 25 miljoen euro aan baten hebben, hanteren we voortaan een signaleringswaarde van 0,5. Voor de volledigheid: dit is geen harde norm, maar alleen een aanleiding voor de inspectie om de situatie nader te analyseren.

Signaleringswaarden financieel continuïteitstoezicht

In september volgden ruim 1.000 geïnteresseerden onze webinars over de aanpassingen van het onderzoekskader. Tijdens de webinars vertelden we over de aanleiding, de aard en de gevolgen van de aanpassingen. Op onze website kunt u de presentatie en een overzicht van veel gestelde vragen vinden. Het is technisch helaas niet mogelijk om de webinars terug te kijken.

Onderzoekskaders: bijstelling 2023

Noteer 17 april alvast in uw agenda. Die dag organiseren we het congres De Staat van het Onderwijs 2024. Inspecteur-generaal van het Onderwijs Alida Oppers presenteert dan ook het jaarlijkse rapport over de staat van het onderwijs. Het congres vindt plaats in DeFabrique in Utrecht. Op een later moment leest u op de website hoe u kunt deelnemen aan het congres en geven wij meer informatie over de invulling van het programma.

Save the Date: congres De Staat van het Onderwijs 2024

Peil.Mondelinge taalvaardigheid

… attenderen wij u erop dat de werving voor het peilingonderzoek Mondelinge taalvaardigheid einde speciaal (basis)onderwijs is gestart. Scholen die in de steekproef voor dit onderzoek zitten, ontvangen via de post een uitnodiging voor deelname. Het onderzoek levert deelnemende scholen veel nuttige informatie op over hun onderwijs en de resultaten van hun leerlingen op het gebied van mondelinge taalvaardigheid.

Meer ruimte voor nieuwe scholen

… is op 1 augustus 2023 een herzien advieskader voor nieuwe scholen ingegaan. Inhoudelijk is er niets veranderd. Wel hebben we formuleringen verduidelijkt en is de volgorde anders.

Wet Uitbreiding Bestuurlijk Instrumentarium

… is op 1 augustus 2023 de Wet Uitbreiding Bestuurlijk Instrumentarium ingegaan. Lees wat dit betekent voor het toezicht.