Basisschool Ds. Harmen Doornveld
Basisschool Ds. Harmen Doornveld is een reformatorische basisschool in Staphorst met een sociale, open en gedisciplineerde houding die schoolbreed gedragen wordt. De school legt de nadruk op taalonderwijs, met een sleutelpositie voor het woordenschatonderwijs. Ondanks het grote aantal gewichtenleerlingen (28%), scoort de school al jarenlang stabiel hoog op de eindtoets, vooral op het gebied van taal.
Taal in alle vakken
De directie en het team van de Doornveldschool hebben goed zicht op de onderwijsbehoeften van hun leerlingpopulatie. De streektaal die veel leerlingen thuis spreken en de communicatie over een beperkt aantal onderwerpen (voornamelijk agrarisch en protestants-christelijk) zorgen ervoor dat een groot deel van de leerlingen opgroeit in een taalarme omgeving. De school heeft er daarom voor gekozen veel tijd te besteden aan krachtig woordenschatonderwijs en technisch lezen (leeskilometers maken).
Binnen alle vakken neemt het woordenschatonderwijs een belangrijke positie in, waarbij de school uitgaat van de missie ‘WOORDenschat, een zaak van alle vakken’. Om een diepe en brede woordenschat te ontwikkelen zorgen leerkrachten dat leerlingen steeds leren in een betekenisvolle context. De school zorgt voor een rijke taalomgeving en besteedt zowel in de onderbouw als in de bovenbouw veel aandacht aan (interactief) voorlezen en lezen. Het grote belang dat de Doornveldschool hecht aan technisch lezen en woordenschatonderwijs, levert volgens zowel het team van de school als de inspectie een bijdrage aan het succes van de school.
De school is in staat om in een vroegtijdig stadium eventuele zorgleerlingen te signaleren en de zorg die leerlingen op te trekken. Wat betreft didactiek geven leerkrachten effectieve directe instructie, waarbij zij stapsgewijs uitleg geven en waar nodig herhalen. Op de Doornveldschool geven leerkrachten voornamelijk frontale en klassikale instructie (volgens het model Expliciete Directe Instructie), onder andere omdat de school ‘automatiseren van de basis’ belangrijk vindt.
Een andere reden voor het klassikale onderwijs is de gedachte dat op deze manier de inbreng van vaardige leerlingen benut wordt om minder vaardige leerlingen op te trekken. Eventueel wordt verlengde instructie gegeven aan leerlingen die dat nodig hebben. Tijdens de verwerking van de lesstof worden de differentiatiemogelijkheden van de methoden gevolgd. Vanaf groep 3 krijgen de leerlingen al huiswerk mee, waarbij actieve betrokkenheid van de ouders gestimuleerd wordt.
Geïntegreerd taalonderwijs in een betekenisvolle context
Basisschool Ds. Harmen Doornveld biedt een geïntegreerd taalaanbod, waarbij begrijpend lezen en woordenschat vaak worden geoefend door te werken met ‘echte’ teksten, zoals bijvoorbeeld krantenberichten. Op deze manier wordt in een betekenisvolle situatie (een krantenbericht) woordenschat aangeboden in samenhang met andere woorden. Doordat moeilijke woorden uit dit krantenbericht later weer in een andere context terugkomen, krijgen woorden letterlijk steeds meer betekenis voor leerlingen. Dezelfde strategie wordt toegepast bij de zaakvakken.
Pedagogisch klimaat
Zelfvertrouwen, veiligheid en structuur zien de directie en het team van de Ds. Harmen Doorveldschool als basisvoorwaarden om tot leren te komen. Kenmerkend voor de school is een sociale, veilige, gedisciplineerde en open houding die zowel het team als leerlingen en ouders uitdragen. Bij het motto van de school ‘ruimte door regels’ wordt gebruik gemaakt van voorbeelden uit de Bijbel. Door de structuur, discipline en duidelijkheid die de school biedt, zijn er weinig gedragsproblemen en is er daardoor efficiënte leertijd. De school heeft aandacht voor talent en heeft hoge verwachtingen van leerlingen. Leerlingen voelen zich gezien en gehoord door de welbevindgesprekken die jaarlijks met hen gevoerd worden.
Welbevindgesprekken
Kenmerkend voor basisschool Ds. Harmen Doornveld zijn de welbevindgesprekken die leerkrachten jaarlijks voeren met alle leerlingen. In de periode na de herfstvakantie en voor de kerstvakantie wordt met elke leerling gesproken over zijn of haar welbevinden. Indien gewenst vindt er later in het schooljaar een tweede welbevindgesprek plaats. Bij de welbevindgesprekken gaat het vooral over hoe de leerling de school- en thuissituatie ervaart. De school heeft een richtlijn vastgelegd voor deze welbevindgesprekken. De leerkracht zit bij het gesprek bijvoorbeeld niet tegenover, maar naast de leerling en geeft een korte inleiding op het gesprek, zodat de leerling op zijn of haar gemak gesteld wordt. In de welbevindgesprekken vraagt de leerkracht onder andere naar de ervaring van de leerling met de leerstof, het huiswerk, medeleerlingen, de leerkracht, de sfeer op school en de sfeer thuis. De leerkracht staat open voor de antwoorden van de leerling en neemt de leerling serieus. De werkwijze rondom de welbevindgesprekken toont een van de manieren waarop de veilige, open en gedisciplineerde houding vorm krijgt binnen de school.
Resultaatbewust werken
Basisschool Ds. Harmen Doornveld stelt voor zowel de tussen- als eindresultaten hoge doelen en weet deze ook te behalen. Analyses vinden in eerste instantie op schoolniveau en groepsniveau plaats, zodat nagegaan kan worden in hoeverre bepaalde toetsresultaten te verklaren zijn door school- of groepsfactoren (zoals bijvoorbeeld een lesmethode). Wanneer voor bepaalde resultaten van leerlingen geen verklaring wordt gevonden op school- of groepsniveau, gaat de school over op analyses op individueel niveau. Leerkrachten geven aan dat vanwege de homogene samenstelling van de leerlingpopulatie deze werkwijze het meest efficiënt is. Leerkrachten stellen een klassikaal overzicht samen met de belangrijkste gegevens van leerlingen op het gebied van vakken en gedrag. Een groepsplan wordt pas opgesteld wanneer bepaalde resultaten duidelijk achterblijven. Voor leerlingen die achterblijven, stelt de leerkracht handelingsplannen op die volgens een cyclisch proces geëvalueerd worden. De Doornveldschool reflecteert regelmatig op het eigen handelen en heeft daardoor zicht op wat wel en niet werkt voor de school. Als de analyses en evaluaties daar aanleiding toe geven, worden verbeteractiviteiten gepland.
Samenwerking en ouderbetrokkenheid
De Doornveldschool is nauw betrokken geweest bij het gemeentelijke leesbevorderingstraject ‘Boekenbas’ en het vve-pakket ‘Doe meer met Bas’. Dit traject is opgezet omdat bestaande methoden vaak niet afgestemd waren op de levensbeschouwelijke achtergrond van scholen met de Bijbel. ‘Bas’ sluit aan bij de leefwereld van de leerlingen en leidt daardoor tot leren lezen in betekenisvolle context. Kenmerkend voor de methode ‘Bas’ is dat ouders intensief en actief betrokken worden bij het (lees)onderwijs van hun kinderen. Er wordt materiaal aangeboden waarmee ouders thuis aan de slag kunnen, zoals een handleiding met verhalen, liedjes en taalspellen.
De Doornveldschool maakt gebruik van de methode ‘Bas’ en zet met name hoog in op actieve thuisbetrokkenheid. De school stimuleert ouders om de leerontwikkeling van hun kind te volgen en vanuit thuis ondersteuning te bieden. Zo geeft de school de leerlingen bijvoorbeeld wekelijks woord- pakketten voor spelling mee naar huis om samen met hun ouders te leren. Ouders hebben op deze manier een idee van wat er op school geleerd wordt en kunnen daar thuis aandacht aan besteden. Ook geeft het team van de school workshops aan ouders over interactief voorlezen. Verder heeft de school een eigen prent-o-theek (uitleen van prentenboeken) met een groot en gevarieerd aanbod, waarvan vrijwel alle ouders en kinderen in de onderbouw gebruik maken. Ondanks het lagere ambitieniveau van een deel van de ouders, zorgt het feit dat zij een homogene, hechte, stabiele en plichtsgetrouwe groep vormen ervoor dat ze toch goed te betrekken zijn bij het onderwijs dat de Doornveldschool aan hun kinderen biedt. De ouders gaan thuis met hun kinderen ook daadwerkelijk met materiaal aan de slag als de school hierom vraagt.
Doordat het vve-programma Bas tevens gebruikt wordt in de onderbouw van basisschool Ds. Harmen Doornveld, is er sprake van een doorgaande leerlijn. De school zet ook in op het stimuleren van samenwerking met het voortgezet onderwijs. Die samenwerking krijgt steeds meer vorm en inhoud, waardoor er betere doorgaande leerlijnen ontstaan voor leerlingen die naar het voortgezet onderwijs gaan.
Rol directie en leerkrachten
Het bevlogen team van de Doornveldschool ziet het als gezamenlijke opdracht om succesvol onderwijs te verzorgen voor hun leerlingen. De betrokkenheid van zowel de directie als de leerkrachten is groot en het ambitieniveau ligt erg hoog. Onderling heeft het team hoge verwachtingen van elkaar en zijn leerkrachten open over elkaars sterke en zwakke punten. Een van de leerkrachten vertelde in het interview bijvoorbeeld dat zij goed is in taal en iets minder sterk is in rekenen. Zonder moeite klopt zij aan bij collega’s die haar kunnen helpen en andersom vragen collega’s soms ook haar hulp bij taalactiviteiten.
Leren van elkaar staat hoog op de agenda en scholing vindt dan ook voornamelijk intern plaats. Beginnende leerkrachten maken de werkwijze van de school eigen door intensieve begeleiding. Gezamenlijk maken de directie en het team bewuste weloverwogen keuzes om een bepaalde richting te geven aan het onderwijs. Het team vertrouwt op het eigen kunnen en durft wanneer nodig af te wijken van lesmethodes.
De directeur getuigt van sterk leiderschap door op het gebied van onderwijsontwikkeling voortdurend in te spelen op de behoeften van het team en de school. De directie geeft sturing aan onderwijsontwikkelingen door te zoeken naar breed draagvlak vanuit het team en door te zoeken naar ‘wat werkt’ voor de school. De directie heeft zicht op de talenten binnen het team en zorgt ervoor dat deze voor het hele team nut of waarde hebben. Leerkrachten geven aan zich gehoord en gewaardeerd te voelen door elkaar en de directie. Binnen de Doornveldschool wordt schoolbreed grote waarde gehecht aan ondersteuning, wat zich uit in de belangrijke en vaste plek die de remedial teacher en de logopediste binnen de school vervullen. De stabiele en betrokken werkwijze van de directie en de bevlogenheid van het team dragen bij aan de goede prestaties van de Doornveldschool.
Directeur regelmatig voor de klas
De directeur van de Doornveldschool is dagelijks zichtbaar aanwezig in de school en staat ook regelmatig voor de klas. De directeur is daardoor zeer betrokken bij de leerlingen en het primaire onderwijsproces. Leerkrachten geven aan dat dit bijdraagt aan het zicht dat de directie heeft op wat er speelt binnen de school en welke ontwikkelbehoeften de school en leerkrachten hebben. Tevens geven leerkrachten aan dat de betrokkenheid van de directeur ervoor zorgt dat vernieuwingen of ontwikkelingen die hij wil inzetten minder als ‘opgelegd’ aanvoelen en veel meer als gezamenlijke opdracht ervaren worden.