Effectief mbo-2

Jongeren in mbo niveau-2-opleidingen hebben minder kans op een startkwalificatie en op een vaste baan dan wenselijk is. In beleidsdocumenten worden ze daarom aangeduid als jongeren in kwetsbare posities. Het kabinetsbeleid streeft naar betere kansen voor deze jongeren om een startkwalificatie te halen en een vaste baan te vinden. In het onderzoek ‘Effectief mbo-2, samenwerkend resultaat behalen’ hebben we onderzocht wat de kenmerken zijn van mbo-2-opleidingen die studenten, tegen de landelijke trend in, succesvol naar een diploma begeleiden.

Centrale vraagstelling

De vragen die in dit themaonderzoek centraal staan zijn: Wat hebben studenten in niveau-2-opleidingen nodig om de opleiding succesvol te doorlopen, hoe proberen de opleidingen tegemoet te komen aan de onderwijsbehoeften en met welk resultaat?

Onderzoeksopzet

Voor een oriënterend onderzoek zijn 6 niveau-2-opleidingen geselecteerd vanwege hun intensieve aanpak. Daarbij is gebleken dat zij hun onderwijsaanpak doelbewust aansluiten op de onderwijsbehoeften van de studenten. Bij 30 andere geselecteerde, goed presterende opleidingen van 10 instellingen verspreid over het land is vervolgens onderzocht of dit inderdaad een succesfactor is. Het onderzoek is verricht via vragenlijsten en gesprekken met studenten en onderwijsfunctionarissen (docenten, mentoren, begeleiders, coördinatoren en managers).

Wat zeggen de ondervraagde studenten?

Een groot deel van de ondervraagde studenten zegt gemotiveerd te zijn om de opleiding af te ronden met een diploma. Ongeveer de helft meldt daarna verder te willen met een opleiding op niveau-3 of niveau-4. Ongeveer een kwart wil na het niveau-2-diploma gaan werken.

Om het diploma te behalen, zeggen de meeste studenten dat ze het volgende nodig hebben:

versterkt vertrouwen in zichzelf: dat zij de opleiding aankunnen, en voor sommige studenten ook het vertrouwen dat zij een baan kunnen vinden;
aanmoediging om door te zetten.

Voor minder studenten geldt daarnaast dat zij behoefte hebben aan hulp bij het begrijpen van de inhoud van de lessen. Dit geldt vooral voor de vakken Nederlands en rekenen.

Het overgrote deel van de studenten is tevreden met zijn opleiding. Ze zijn vooral tevreden met de stage, de praktijklessen en de hulp en ondersteuning die ze krijgen. Ze zijn ook tevreden met de mogelijkheid voor maatwerk en vooral de mogelijkheid om de opleiding te versnellen of te vertragen.

Succesfactor: aanpak die aansluit op onderwijsbehoeften

De succesfactor van goed presterende niveau-2-opleidingen blijkt inderdaad een aanpak die aansluit op de pedagogische en didactische onderwijsbehoeften van de studenten. De ondervraagde onderwijsfunctionarissen kennen de onderwijsbehoeften van de studenten voldoende. Dat geldt zowel voor de pedagogische behoeften (wat is nodig voor een juiste werkhouding en gedrag om optimaal mee te doen) als de didactische behoeften (wat is nodig om de leerstof te begrijpen). Zij kennen de intrinsieke motivatie van de studenten om het diploma te halen en ook hun onzekerheid. De opleidingsteams geven de studenten veel persoonlijke aandacht en werken aan het versterken van hun zelfvertrouwen en zelfbeeld. Ze doen dit vooral via gesprekken met individuele studenten. Een sterke band met studenten vinden zij een belangrijke voorwaarde om te leren.

Daarnaast bieden de opleidingsteams op didactisch gebied vaak maatwerk en differentiatie, in aansluiting op de behoefte van studenten om de lesinhoud te begrijpen. Opleidingsteams vinden het ook belangrijk de opleiding te verbinden met de praktijk. Daarnaast zorgen zij voor structuur, omdat de studenten duidelijkheid nodig hebben.

De onderwijsfunctionarissen lijken minder goed op de hoogte van de doorstroomwens van de studenten, en lijken - daardoor - hun aanpak er niet bewust op af te stemmen.

Aanbeveling voor verdere versterking

Wij doen de aanbeveling aan opleidingen om de kwaliteit (nog) sterker te maken door:

beleidsmatig(er) en planmatig(er) te werken met concrete afspraken op teamniveau. De functionarissen werken intensief, maar bij de meeste opleidingen werken ze niet met concrete teamafspraken voor hun aanpak;
meer oog te hebben voor de kwaliteit van de lessen Nederlands en rekenen;
bewuster aan te sluiten op de wens van studenten die willen doorstromen naar een opleiding op hoger niveau;
beleid te maken voor de opvang in niveau-3 en niveau-4 van studenten uit niveau-2-opleidingen. Deze opvang omvat nadrukkelijk een geleidelijke begeleiding naar de vereiste zelfstandige werkhouding en (school)taalbeheersing.

Wij doen ook een suggestie aan de MBO Raad om niveau-2-opleidingen nog meer te stimuleren uitwisselingsmomenten te organiseren (in al bestaande netwerken) om kennis te delen en van elkaar te leren.

Dit onderzoeksrapport biedt tot slot handvatten voor opleidingsteams die als team gezamenlijk en planmatig hun aanpak willen laten aansluiten op de onderwijsbehoeften van de studenten.

Brochure als inspiratie voor gesprek binnen uw instelling

Sommige mbo-2-opleidingen lukt het beter dan andere om hun studenten naar de eindstreep te helpen. Hoe doen ze dat, waar ligt hun kracht? De Inspectie van het Onderwijs zocht naar de overeenkomst tussen deze effectieve opleidingen. Lees ter inspiratie de brochure Hoe mbo-2-opleidingen nog effectiever kunnen zijn. Deze brochure is bedoeld voor iedereen die betrokken is bij het onderwijs aan studenten in mbo-2-opleidingen en de kwaliteit ervan wenst te optimaliseren