Nieuwsbrief inspectie: speciaal onderwijs - 28 juni 2024

Scholen voor (voortgezet) speciaal onderwijs stimuleren niet alleen de cognitieve ontwikkeling van leerlingen, maar besteden daarnaast veel aandacht aan het ontwikkelen van sociale en maatschappelijke competenties. Dit past bij de wettelijke opdracht en de leergebiedoverstijgende kerndoelen voor het onderwijs op deze scholen. De inspectie wil ook recht doen aan de resultaten van scholen op deze ontwikkelingsgebieden. Daarom gaan we binnen het (voortgezet) speciaal onderwijs per 1 augustus 2024 bij elk kwaliteitsonderzoek de standaard Sociale en maatschappelijke competenties (OR2) beoordelen.

Streefniveaus voor sociale en maatschappelijke competenties

We gaan na of de school streefniveaus heeft geformuleerd voor de sociale en maatschappelijke competenties die hun leerlingen moeten bereiken. Hierbij neemt de school de aansluiting op het vervolgonderwijs en de maatschappij als uitgangspunt. Vervolgens kijken we of de school vaststelt of de leerlingen de streefniveaus hebben behaald, overeenkomstig de eigen norm van de school.

Het aanleren van de basisvaardigheden Nederlandse taal, rekenen-wiskunde en burgerschap is van essentieel belang voor leerlingen en studenten en voor de samenleving. Daarom gebruikt de inspectie de standaard Basisvaardigheden (OP0) in haar onderzoeken. Komend schooljaar (2024-2025) spreken we er geen oordeel over uit. Als een school niet voldoet aan de wettelijke opdracht, geven we één of meerdere herstelopdrachten. Dit hebben we het bijna afgeronde schooljaar ook gedaan. Zo zorgen we ervoor dat de school werkt aan verbetering op dit gebied.

Afgelopen voorjaar vond onze webinar plaats over onderwijs en basisvaardigheden. Ook komend schooljaar besteden we aandacht aan het verduidelijken van de inhoud van de standaard.

Webinar doelgericht werken aan basisvaardigheden

Onlangs presenteerde SLO (nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling) de conceptkerndoelen voor burgerschap. Op dit moment hebben deze conceptkerndoelen geen definitieve status en geven zij daarom geen richting aan het toezicht op burgerschapsonderwijs door de inspectie. De inspectie baseert het toezicht op de huidige wettelijke burgerschapsopdracht en de huidige kerndoelen. In de tweede helft van 2024 wordt ervaring opgedaan met de werking van de conceptkerndoelen in de praktijk. Daarna vindt een evaluatie plaats en worden de conceptkerndoelen mogelijk bijgesteld. Vervolgens worden na een wetgevingstraject en instemming van de Tweede Kamer de nieuwe kerndoelen in gebruik genomen en zullen we als inspectie ons toezicht er op inrichten.

Wilt u meer weten over de ontwikkeling van de (concept)kerndoelen? Lees dan het interview met Bernard Teunis van SLO in het online magazine bij De Staat van het Onderwijs 2024.

Lees het interview

De kwaliteit van de extra ondersteuning voor leerlingen die dat nodig hebben is op veel scholen in het primair, voortgezet en (voortgezet) speciaal onderwijs onvoldoende. De uitvoering van de ondersteuning en de kwaliteit van de ontwikkelingsperspectieven (opp's) kennen tekortkomingen. Op schoolniveau is vaak onvoldoende zicht op de kwaliteit en de effecten van de ondersteuning. De inspectie rapporteerde hierover in de laatste Staat van het Onderwijs. Ook publiceerden we een artikel over extra ondersteuning in en buiten de klas in het online Magazine van De Staat van het Onderwijs.

Meer is te vinden in het onderzoeksrapport. Ook is er voor elk van de 3 onderwijssectoren een factsheet gemaakt.

De kwaliteit van de extra ondersteuning moet beter

De inspectie constateert op basis van verschillende onderzoeken dat er onduidelijkheid bestaat over de vraag of er voor meerdere scholen één schoolplan mag worden vastgesteld. Daarom delen we een verheldering. Tot 1 juli 2017 kon het schoolplan betrekking hebben op één of meer scholen of instellingen voor (v)so en voor één of meer scholen voor ander onderwijs van hetzelfde bevoegd gezag, op grond van artikel 21, 1e lid, WEC. Vanaf schooljaar 2017-2018 is dit artikel aangepast. Het is nu niet langer mogelijk om voor meerdere scholen één schoolplan op te stellen.

Het schoolplan: wat moet en wat mag?

Een leerling moet het voortgezet speciaal onderwijs verlaten aan het eind van dat schooljaar waarin de leeftijd van 20 jaar is bereikt. De inspectie kan van dit voorschrift ontheffing verlenen, als een leerling in het uitstroomprofiel vervolgonderwijs een opleiding kan afronden door langer op school te blijven (artikel 39, 4e en 5e lid, van de WEC).

Voorwaarden

Het maakt daarbij niet uit of een leerling al een startkwalificatie heeft. Het is dus mogelijk om te ‘stapelen’. Leerlingen die al een havo-diploma hebben behaald komen in aanmerking voor ontheffing wanneer ze door het voortgezet verblijf ook een vwo-diploma kunnen halen. We verwachten wel dat het bestuur bij de aanvraag aantoont dat de leerling het diploma of getuigschrift kan behalen door een langer verblijf op de school.

Deze ontheffing wordt telkens voor ten hoogste 1 jaar verleend. Het is dus belangrijk om op tijd een nieuwe aanvraag in te dienen als het de leerling niet binnen 1 jaar lukt de opleiding af te ronden.

Verlenging van toelaatbaarheidsverklaringen

Het onderzoek ‘Sturing op de basisvaardigheden’ leverde een aantal praktische aanbevelingen op ván en vóór besturen, scholen en opleidingen. Een van de aanbevelingen is om de basisvaardigheden te integreren in andere vakken. Op die manier krijgen taal, rekenen en burgerschap meer aandacht en zorgt u voor een betekenisvolle en aansprekende context. Een eenduidige aanpak is daarbij belangrijk. Alle onderzoeksresultaten en aanbevelingen vindt u in een kort rapport op onze website.

Sturing op de basisvaardigheden

Ieder jaar actualiseren we onze onderzoekskaders, onder meer om ze te laten aansluiten bij gewijzigde wet- en regelgeving. Dit jaar is de belangrijkste wijziging het opnemen van de steekproef-kwaliteitsonderzoeken. Deze hebben we in het schooljaar 2023-2024 voor het eerst uitgevoerd. Daarnaast leggen we in de standaard Zicht op ontwikkeling en begeleiding (OP2) meer nadruk op de kwaliteit van de ontwikkelingsperspectieven.

De bijgestelde onderzoekskaders zijn door de ministers vastgesteld. We publiceren ze zo spoedig mogelijk op onze website, met daarbij een overzicht van de wijzigingen. De bijgestelde onderzoekskaders zijn per 1 augustus 2024 van toepassing.

Een deel van de leerlingen met extra ondersteuningsbehoeften kan zowel naar het speciaal onderwijs als naar het reguliere onderwijs (waaronder ook het speciaal basisonderwijs en het praktijkonderwijs). De inspectie onderzocht of het reguliere onderwijs voor hen een gunstig effect heeft op schoolprestaties, het behalen van diploma’s en arbeidsmarktuitkomsten. Hoewel het onderzoek geen sluitend bewijs leverde, ondersteunt het dit vermoeden wel. Regulier en speciaal onderwijs kunnen daarbij van elkaar leren om de kansen voor leerlingen te vergroten.

Keuze voor regulier of speciaal onderwijs kan effect hebben op onderwijsuitkomsten

In het online magazine bij De Staat van het Onderwijs 2024 koppelen we de feiten en cijfers uit het rapport aan kenmerkende situaties en handige suggesties uit de onderwijspraktijk. Deze inspirerende verhalen leest u vanuit het perspectief van een student, onderwijzend personeel of schoolleider/bestuurder. Aan bod komen onder andere de basisvaardigheden, het lerarentekort en extra ondersteuning in en buiten de klas.

Lees bijvoorbeeld het pleidooi over de zorg van Elijah Delsink, vso-leerling en voorzitter Leerlingen Belang Voortgezet Speciaal Onderwijs (LBVSO). Hij ziet de helft van de leerlingen stranden die van het vso doorstromen naar het vervolgonderwijs. Hij pleit voor een vertrouwd gezicht bij deze lastige overstap en goede ondersteuning in het vervolgonderwijs, vastgelegd in een ontwikkelingsperspectief.

Lees het artikel

Het is van groot belang dat scholen streven naar het beste onderwijs en zich continu verder willen verbeteren. Dat vraagt ook om stimulerend toezicht door de Inspectie van het Onderwijs. Een onderdeel van stimulerend toezicht was de waardering Goed en het predicaat Excellente School. De minister besloot in 2023 om in het funderend onderwijs de waardering Goed op schoolniveau en het predicaat Excellente School af te schaffen. Wat betekent dit voor ons stimulerend toezicht?

Om kwaliteitsverbetering in het onderwijs blijvend aandacht te geven onderzocht de inspectie wat werkt in het stimulerend toezicht. Hieruit blijkt onder meer dat het delen van kennis de kwaliteit van onderwijs vergroot en daarom koos de inspectie dit als speerpunt. Minister Paul voor Primair en Voortgezet onderwijs heeft de Tweede Kamer hierover een brief gestuurd. In deze brief staat hoe de inspectie de komende periode het stimulerend toezicht aanpast en uitbreidt.

Ieder jaar publiceert de Inspectie van het Onderwijs een jaarverslag. Hierin leest u wie we zijn, wat we doen en hoe de inspectie is georganiseerd. Ook delen we waarvoor we de beschikbare middelen en capaciteit hebben ingezet. Daarnaast schetsen we de belangrijkste ontwikkelingen in 2023, zowel in onze organisatie als in ons werk. 2 voorbeelden zijn de invoering van de steekproef-kwaliteitsonderzoeken en de standaard Basisvaardigheden. Beide instrumenten helpen ons bij ons streven om beter zicht te krijgen op de kwaliteit van het onderwijs.

Jaarverslag 2023: meer bezoeken aan scholen en opleidingen door versterking toezicht