Naar aanleiding van het peilingsonderzoek Schrijfvaardigheid maakten we de Reflectiewijzer Schrijfonderwijs. Deze reflectiewijzer, in de vorm van een waaier, is voor alle scholen voor (speciaal) basisonderwijs in Nederland. Het instrument helpt schoolteams om in gesprek te gaan over het schrijfonderwijs op school.
Een hulpmiddel om het gesprek over het schrijfonderwijs op school te structureren, is het curriculaire spinnenweb (Van den Akker, 2003). Het model kan worden gebruikt om de huidige situatie in kaart te brengen, maar ook om na te gaan wat er nodig is om tot vernieuwing van het schrijfonderwijs te komen.
Op de website van SLO vindt u een Leerdoelenkaart schrijven 10-14 met voorbeelden van schrijftaken voor alle niveaus en kenmerken van de taakuitvoering uit het Referentiekader taal (1F t/m 4F).
SLO biedt informatie en adviezen over hoe samenhang binnen het taalonderwijs op de basisschool kan worden bevorderd door taaldomeinen expliciet met elkaar te verbinden. Daarbij is het goed om uit te gaan van drie ontwerpprincipes: (1) gebruik hetzelfde doel voor meerdere taaldomeinen, (2) leg relaties tussen taaldomeinen en (3) laat taaltaken van het ene domein voorbereiden in een ander domein.
De domeinen lezen, schrijven, spreken/luisteren en kennis over taal, komen vaak als losse onderdelen aan bod in het taalonderwijs. Echter, meer verbinding maakt taallessen effectiever, brengt samenhang aan en geeft ruimte in het programma. Zo kan schrijfonderwijs effectiever worden, door het te verbinden met bijvoorbeeld leesactiviteiten, spreek- en luistertaken en taalbeschouwing. Petra de Lint, leerkracht van groep 8, vertelt in deze video hoe zij binnen geïntegreerd taalonderwijs werkt aan de schrijfvaardigheidsontwikkeling van haar leerlingen.
Wanneer kinderen aan eigen onderzoeksvragen werken en in die context schrijven, worden taken betekenisvol en daarmee motiverend voor leerlingen. Denk bijvoorbeeld aan het schrijven van een e-mail om informatie aan een expert te vragen, het samen genereren en opschrijven van interviewvragen of het maken van een muurkrant om klasgenoten en ouders te informeren over de uitkomsten van een eigen onderzoekje. Bekijk de video op Leraar24: Samen onderzoeken stimuleert ontwikkeling van kennis en taal
Ontwikkel voor de zwakkere schrijvers in de klas een schrijfkader bij de eerstvolgende schrijfopdracht. Welke ‘starters’ zijn belangrijk? En ook: laat zo mogelijk leerlingen die goed en gemakkelijk schrijven een schrijfkader ontwikkelen of bijvoorbeeld een kaart met tips voor hun medeleerlingen. Lees voor meer achtergrondinformatie en voorbeelden het artikel 'Schrijfkaders: een hulp bij schrijven en leren' van Leon en Schrauwen (2008) of ga naar de website van SLO: Schrijfkaders.
Leerkrachten in het sbo kunnen overwegen om voor elk relevant communicatief genre een schrijfkader te ontwikkelen, dat standaard wordt ingezet bij de instructie en begeleide inoefening
Marit Trioen en Jordi Casteleyn van de Universiteit Antwerpen schreven een praktijkgids voor laaggeletterde anderstalige jongeren met achtergronden, adviezen, tips en praktijkvoorbeelden, ook relevant voor schrijfonderwijs aan nieuwkomerskinderen in het basisonderwijs.
Bekijk hier de adviezen voor effectief schrijfonderwijs aan laaggeletterde anderstalige nieuwkomers:
In Friesland werken verschillende scholen met een meertalige taalronde. Hierin wordt het gebruik van de moedertaal van leerlingen gestimuleerd in de onderlinge gesprekken en waar mogelijk in het schrijfproduct. Leerkrachten zijn expliciet georiënteerd op meertaligheid in de klas en dragen actief bij aan de plek van meerdere talen in het schrijfonderwijs. Meer informatie vind je op de website Inspirerend Meertalig Onderwijs: Meartalige Taalrûnte.
Het bespreken van schrijfproducten is een belangrijk element van het schrijfonderwijs. Een tekstbespreking is een gesprek met of tussen leerlingen over de tekst (het product) en over de manier waarop de leerling aan het werk is (het proces). Een tekstbespreking kan tussen leerlingen gebeuren, of door de leerkracht met een individuele leerling of met de klas. Lees meer over de tekstbespreking op de website van het Kennisplatform Taaldidactiek (Expertisecentrum Nederlands).
Het Lectoraat Meertaligheid en Geletterdheid van NHL Stenden hogeschool heeft een reeks evaluatie-instrumenten ontwikkeld voor leerlingen. Het instrumentarium bevat een set formulieren aan de hand waarvan leerlingen hun eigen schrijfproducten beoordelen, met aandacht voor genrekenmerken en taalgebruik. Het gebruik van een grafische schaal en het formuleren van nieuwe leerdoelen, stimuleert een gevoel van verantwoordelijkheid en eigenaarschap over de eigen schrijfontwikkeling. De motivatie en betrokkenheid van leerlingen neemt hierdoor toe. Bekijk de formulieren op deze website Interactie in de klas - Voor leerlingen.
