Bewegingsonderwijs

Meest aangeboden leerlijnen

In het basis- en speciaal basisonderwijs worden de leerlijnen tikspelen, doelspelen en mikken het vaakst aangeboden.

Minst aangeboden leerlijnen

Het minst vaak wordt aandacht besteed aan bewegen op muziek, stoeispelen en hardlopen.

Samen veilig bewegen

‘Handelen volgens afgesproken regels is het reguleringsdoel waaraan tijdens de lessen bewegingsonderwijs het meeste aandacht wordt besteed door de leerkracht. ‘Hulpverlenen bij bewegingsactiviteiten’, heeft de minste aandacht.

Buitenschoolse activiteiten leerlingen

Leerlingen die in clubverband sporten

Basisonderwijs:

niet actief 17 procent

matig actief: minder dan 2x p/w 10 procent

actief: minder dan 3x p/w 9 procent

zeer actief: 3x p/w of vaker 64 procent

Speciaal basisonderwijs:

niet actief 36 procent

matig actief: minder dan 2x p/w 12 procent

actief: minder dan 3x p/w 5 procent

zeer actief: 3x p/w of vaker 47 procent

Aanbod op basisscholen

• In 2016 verzorgen gemiddeld vaker vakleerkrachten bewegingsonderwijs dan in 2006.
• In 2016 gebruik scholen vaker een jaarplanning voor bewegingsonderwijs dan in 2006.
• In 2016 gaan scholen vaker een samenwerking aan met buitenschoolse partners dan in 2006.
• Het aantal lessen bewegingsonderwijs per week is in 2016 ten opzichte van 2006 gelijk gebleven.
• Het aantal lesminuten bewegingsonderwijs per week is in 2016 ten opzichte van 2006 gelijk gebleven.
• Het aantal scholen die remediërend bewegingsonderwijs aanbieden is in 2016 ten opzichte van 2006 gelijk gebleven.

Leerkrachten beoordelen eigen competenties

De leerkrachten is ook gevraagd naar hun compe­tenties en hun houding tegenover bewegingsonder­wijs. Gemiddeld beoordelen vakleerkrachten zichzelf, zowel in het basis-als speciaal basisonder­wijs, het hoogst op didactische competentie, organisatorische competentie en pedagogische en interpersoonlijke competentie. Voor groepsleer­krachten in het basis-en speciaal basisonderwijs geldt dat ze zichzelf vooral hoog beoordelen als het gaat om hun pedagogische en interpersoonlijke competentie. Wanneer we kijken naar de verschillen tussen vakleerkrachten en groepsleerkrachten, blijkt dat vakleerkrachten in zowel basis-als speciaal basisonderwijs zichzelf gemiddeld significant hoger beoordelen op de meeste competenties.

Totale bewegingsvaardigheid

Verschillen in de totale bewegingsvaardigheid tussen leerlingen hangen vooral samen met kenmerken van de leerlingen. De inschatting van de eigen sportieve vaardigheden hangt bijvoorbeeld sterk samen met de totale bewegingsvaardigheid: hoe hoger de eigen inschatting, hoe hoger de totaalscore voor bewegingsvaardigheid. In iets mindere mate geldt dit ook voor het activiteitenni­veau van de leerling en zijn intrinsieke motivatie. Ook sekse hangt samen met verschillen in bewe­gingsvaardigheid: jongens hebben een hogere totale bewegingsvaardigheid dan meisjes. Daarnaast hangt BMI sterk samen met verschillen in prestaties. Hoe hoger de BMI, des te lager de bewegingsvaar­digheid en vice versa. Dit patroon geldt ook voor de inschatting van (het eigen) veilig gedrag: hoe hoger de zelfinschatting op veilig handelen, des te lager de totaalscore voor bewegingsvaardigheid.

Van de schoolkenmerken die we hebben onder­zocht, doen vooral leerkrachtkenmerken er toe. Zo heeft de inzet van een vakleerkracht voor groep 8 een positieve samenhang met de totale bewegings­vaardigheid van de leerlingen: de bewegingsvaardig­heid van leerlingen in groep 8 is hoger op scholen waar een vakleerkracht het bewegingsonderwijs in groep 8 verzorgt. De mate van ambassadeurschap van de leerkracht heeft, alleen in het speciaal basisonderwijs, een negatieve relatie met de totale bewegingsvaardigheid: hoe meer de leerkracht zich ambassadeur voelt, hoe lager de bewegingsvaardig­heid van de schoolverlaters in het speciaal basison­derwijs. Dit verband lijkt tegenstrijdig, maar wellicht draagt een leerkracht het vak juist met meer passie uit als leerlingen in vaardigheid achterblijven. Ten slotte doet ook het schooltype ertoe: basis­schoolleerlingen hebben een hogere bewegings­vaardigheid dan leerlingen in het speciaal basisonderwijs. Deze bevinding komt overeen met onderzoeksresultaten die een relatie aantonen tussen cognitief functioneren en bewegingsvaardigheid.

Score ten opzichte van de normwaarde

Op de genormeerde onderdelen voor balvaardig­heid, balansvaardigheid en motorische coördinatie presteren de deelnemende basisschoolleerlingen veelal gemiddeld. Dit geldt in het algemeen ook voor het speciaal basisonderwijs. Alleen bij motorische coördinatie scoren de deelnemende sbo-leerlingen vaak ondergemiddeld tot laag. Op de genormeerde shuttleruntest scoren de leerlingen einde (speciaal) basisonderwijs meer dan verwacht in de normcategorieën ‘zwak tot matig’.

Op de 10x5-meterloop en vertesprong presteren de leerlingen einde (speciaal) basisonderwijs overwe­gend laag. Een belangrijke kanttekening bij deze vergelijkingen is dat de normwaarden over het algemeen (sterk) verouderd zijn. De leerlingen op wie de normgegevens zijn gebaseerd, verschillen waarschijnlijk van de huidige leerlingen in belangrijke kenmerken die samenhangen met de bewegingsvaardigheid.

Onderdelen waarop een trendvergelijking mogelijk is

Vergelijken we de prestaties van basisschoolleerlingen op de overige onderdelen met de resultaten die in 2006 zijn behaald, dan blijken de prestaties op vijf van de acht onderdelen te zijn gedaald. Dit betreft ‘Balanceren over een instabiel vlak’, ‘Touwzwaaien met landing halve draai’, ‘Mikken op een verhoogd doel’, ‘Werpen en vangen met kleine bal via de muur’ en ‘Tennissen via de muur’. Op drie onderdelen (‘Wendsprong over de kast’, ‘Rollen over een verhoogd vlak’ en ‘Shuttleruntest’) zijn de prestaties gelijk gebleven. Voor leerlingen van het speciaal basisonderwijs is deze vergelijking niet mogelijk, omdat zij in 2006 niet deelnamen aan het peilingsonderzoek. Mede daarom rapporteren we per onderdeel ook de prestaties van hoogvaardige, gemiddeld vaardige en laagvaardige leerlingen in zowel het basisonderwijs als het speciaal basisonderwijs. Bij onderdelen waar sprake is van meerdere pogingen, geven we daarnaast aan of er sprake is van een leereffect tussen de pogingen. Over het algemeen geldt dat er aanzien­lijke verschillen in prestaties zijn tussen hoogvaar­dige, gemiddeld vaardige en laagvaardige leerlingen, behalve bij de meeste deelopdrachten van de onderdelen balansvaardigheid en balvaardigheid. Slechts bij enkele deelopdrachten of -aspecten is er sprake van een leereffect na verschillende pogingen en meestal alleen bij basisschoolleerlingen.